Ponieważ prawie nikt na co dzień nie jeździ starą chłodzoną powietrzem Tatra, Garbusem czy starym Porsche, awarie układu chłodzenia silnika należą do stosunkowo częstych przyczyn problemów z autem. Jednak wiele osób nie zwraca uwagi na chłodzenie silnika, dopóki coś nie pójdzie nie tak. Najczęściej ktoś latem gotuje swój samochód w konwoju w drodze na wakacje lub wręcz przeciwnie odkrywa poważne uszkodzenia podczas ostrych zimowych mrozów. Silnik musi być chłodzony nawet zimą.
Oprócz problemów mechanicznych, które mogą wystąpić z powodu zewnętrznych uszkodzeń lub zmęczenia materiału, awarie układu chłodzenia mogą być również spowodowane niewłaściwym doborem chłodziwa. Najczęściej stosuje się produkt niskiej jakości, który nie ma działania antykorozyjnego lub ma agresywny wpływ na różne uszczelki i złącza. Więc czego użyć w silniku do chłodzenia?
Chłodzenie silnika można również wykonać wodą, ale nie jest to odpowiednie
Oczywiście do chłodzenia silnika można by również użyć zwykłej wody, ale ma ona wiele negatywnych właściwości, które uniemożliwiają niezawodną i całoroczną eksploatację auta. Problemem jest oczywiście temperatura zamarzania wody o temperaturze 0°C, gdzie największym zagrożeniem jest rozszerzanie się wody, gdy zamarza. Istnieje ryzyko zniszczenia silnika. W takich przypadkach w niektórych silnikach stosuje się tzw. świece mrozowe, które mają chronić silnik przed zamarzaniem. Gdyby woda w silniku zamarzła, korek o kilka koron poluzowuje się wraz ze wzrostem ciśnienia i ma za zadanie chronić znacznie droższy silnik.
Kolejną wadą wody jest to, że zwiększa ryzyko korozji i w żaden sposób nie chroni przed nią silnika i jego elementów. Nie sposób nie wspomnieć również o temperaturze wrzenia wody o temperaturze 100°C, którą czasami osiągają nowoczesne silniki w trosce o wysoką sprawność. Niektóre silniki pracują nawet przy 105 do 110°C. Oczekuje się dla nich wyższego ciśnienia obiegu chłodzącego, ponieważ temperatura wrzenia wody wzrasta przy wyższym ciśnieniu.
Z tych trzech głównych powodów do chłodzenia pojazdów stosuje się specjalne mieszaniny chemiczne, które można wspólnie określić jako „płyny chłodzące”. W odpowiednim stężeniu nie tylko znacznie poprawiają właściwości cieczy w temperaturach znacznie poniżej zera, ale także chronią silnik przed korozją, a nawet podwyższają temperaturę wrzenia cieczy powyżej poziomu 100°C. W ten sposób można osiągnąć stosunkowo szeroki zakres temperatur roboczych od -30°C do 120°C. Do zastosowania w samochodach wyścigowych lub niektórych maszynach roboczych są nawet specjalne mieszanki odporne na temperatury powyżej 150°C.
Dlaczego wskaźnik wciąż jest na środku?
Nowoczesne samochody rzadko mają termometry płynu chłodzącego. Co więcej, mają one jedynie charakter informacyjny, a niewielkie wahania temperatury (w jednostkach stopni) są celowo nie pokazywane, aby kierowca nie wpadł w panikę, że jego ręka porusza się o milimetr tam iz powrotem podczas jazdy.
Jednak nadal konieczne jest monitorowanie ręki, aby sprawdzić, czy silnik wystarczająco się nagrzewa (jeśli nie, zwykle jest problem z termostatem), czy też nie gotuje. Gdy tylko wskazówka zacznie wspinać się zbyt wysoko (sygnał ostrzegawczy nie zawsze rozbrzmiewa natychmiast), należy zwolnić i ewentualnie zatrzymać się i wyłączyć silnik. Procedura postępowania w przypadku ostrzeżenia o wysokiej temperaturze silnika znajduje się w instrukcji obsługi pojazdu. Ale przeważnie jest to samo: zatrzymaj się i wyłącz silnik
Podstawa chłodziw jest praktycznie taka sama, dodatki są różne
Mówiąc najprościej, chłodziwa wykorzystują mieszaninę wody, alkoholi, barwników i dodatków. Skład chemiczny jest praktycznie taki sam, płyny zawierają od 75 do 95% glikolu etylenowego, różnią się niektórymi dodatkami.
Wcześniej jako najprostszy i najtańszy alkohol stosowano również metanol, ale zrezygnowano z jego stosowania, ponieważ jest toksyczny i nie wpływa pozytywnie na gumowe uszczelki, złącza i węże. Obecnie szeroko stosowany jest glikol etylenowy o systematycznej nazwie etano-1,2-diol, który z pewnością znacie pod przemysłową nazwą Fridex. Jest to alkohol z dwiema grupami hydroksylowymi.
Glikol etylenowy wytwarzany jest z etylenu poprzez tlenek etylenu, który reaguje z wodą za pomocą katalizatorów zgodnie z równaniem C 2 H 4 O + H 2 O → HOCH 2 CH 2 OH. Ciekawostka: glikol etylenowy powstaje również jako produkt odpadowy procesów trawiennych larw ćmy woskowej, które zjadają plastik. Poważnie, nie wymyśliliśmy tego. Na świecie jest zwierzę, które zjada plastik.
Kupując płyn chłodzący, zazwyczaj kupujesz koncentrat, który należy rozcieńczyć wodą w odpowiednim stosunku, zwykle 1:1. Na opakowaniu podane są zalecane proporcje, a także tabela pokazująca, jak będzie wyglądał zakres temperatur, a przede wszystkim, jaka będzie temperatura krzepnięcia mieszanki, która prawdopodobnie najbardziej zainteresuje Cię podczas zimowej eksploatacji. Możesz również kupić wstępnie zmieszaną mieszankę. Jego wadą jest to, że jest droższy, ale masz już dokładny stosunek mieszanki dla określonych temperatur i nie musisz z tym pracować.
Można też dolać do auta zwykłą wodę, ale obecny stosunek będzie bardziej rozcieńczony i płyn też nie wytrzyma mrozu. Im bardziej rozcieńczysz od idealnego stosunku, tym bliższe będą właściwości chłodziwa do zwykłej wody.
Ciągłe uzupełnianie płynu chłodzącego nie jest normalne
Z reguły jest to rozwiązanie awaryjne, bo większych wycieków płynu chłodzącego nie należy spodziewać się w silnikach, a jeśli one wystąpią, to usterkę w obwodzie chłodzenia i ewentualnie agregatu trzeba oczywiście usunąć. Najczęstszym wyciekiem jest chłodnica lub różne połączenia węży. Starsze samochody często mają również nieszczelną pompę wody. Ale usterka może też leżeć na silniku, zwłaszcza jeśli pęknie uszczelka pod głowicą. W najgorszym przypadku pęknie lub skręci się również głowica silnika, a także pęknie blok silnika.
Nie czekaj, aż wszystko od razu wycieknie z samochodu. Nawet niewielki wyciek płynu chłodzącego należy natychmiast zaradzić. Prawo przyzwoitości mówi, że wąż pęknie dokładnie w najmniej dogodnym momencie, na przykład na długim wzgórzu nad przełęczą alpejską w drodze na wakacje
Odwrotnym problemem może być awaria termostatu. Reguluje przepływ wody przez obwód chłodzący. Jednak z biegiem czasu następuje zmęczenie materiału i termostat pozostaje stale w pozycji otwartej. Powoduje to nadmierne chłodzenie i silnik nie osiąga idealnej temperatury pracy, co zmniejsza jego sprawność i zwiększa zużycie paliwa. Szczególnie problematyczny może być w przypadku diesli, które wtedy nie regenerują filtra cząstek stałych. Jeśli Twój samochód nie nagrzewa się (wskaźnik wodomierza pozostaje przez dłuższy czas w dole i nie osiąga normalnych wartości w środku skali), należy to natychmiast rozwiązać. Podczas gdy termostat kosztuje około 1500 koron za zwykły samochód, filtr cząstek kosztuje około pięćdziesiąt tysięcy.
Odwrotnym problemem może być awaria termostatu. Reguluje przepływ wody przez obwód chłodzący. Jednak z biegiem czasu następuje zmęczenie materiału i termostat pozostaje stale w pozycji otwartej. Powoduje to nadmierne chłodzenie i silnik nie osiąga idealnej temperatury pracy, co zmniejsza jego sprawność i zwiększa zużycie paliwa. Szczególnie problematyczny może być w przypadku diesli, które wtedy nie regenerują filtra cząstek stałych. Jeśli Twój samochód nie nagrzewa się (wskaźnik wodomierza pozostaje przez dłuższy czas w dole i nie osiąga normalnych wartości w środku skali), należy to natychmiast rozwiązać. Podczas gdy termostat kosztuje około 1500 koron za zwykły samochód, filtr cząstek stałych kosztuje około pięćdziesiąt tysięcy.
Najczęstszym elementem w obiegu chłodzenia wymagającym serwisowania są termostaty regulujące przepływ cieczy. No i oczywiście pompa zwana pompą wody. Napędzany jest zwykle mechanicznie paskiem rozrządu lub paskiem pomocniczym, ale czasami jest też w pełni elektryczny
Jeśli zmieniasz tylko płyn, najlepiej (lub najkorzystniej) kupić koncentrat, a następnie po prostu odpowiednio rozcieńczyć go wodą. Tutaj oczywiście konieczne jest przestrzeganie przepisanej ilości płynu w silniku. Jeśli na przykład zostaniemy przy Škodzie, model Octavia III z silnikiem 1.2 TSI (CJZA) ma 8,9 litra płynu chłodzącego G13. Ale jest również absolutnie konieczne, aby wybrać odpowiedni płyn i najlepiej nie mieszać ze sobą różnych rodzajów płynów. W niektórych przypadkach możliwe jest mieszanie. Ale znowu jest to bardziej awaryjne rozwiązanie do przeprowadzki.
Wszystkie chłodziwa zawierają glikol etylenowy jako główny składnik i około pięciu procent objętości dodatków. Główną różnicą pomiędzy poszczególnymi wariantami jest skład dodatków. Płyn chłodzący G13 zawierał do 20% gliceryny. Od tego czasu zrezygnowano z jego stosowania. Konieczne jest stosowanie przepisanego płynu chłodzącego do danego samochodu i jednostki. Na przykład płyny G11 i G12 nie mieszają się, z innymi płynami nie jest to zalecane ze względu na różne dodatki antykorozyjne.
Zachowaj szczególną ostrożność podczas mieszania rodzajów chłodziw. Oczywiście zawsze lepiej mieć przynajmniej trochę płynu w aucie niż w ogóle go nie mieć (dotyczy to również oleju i innych płynów eksploatacyjnych), ale jeśli już musiałeś dolać, to konieczna jest szybka naprawa usterkę powodującą wyciek płynu chłodzącego i natychmiast wymienić wypełnienie i zastosować atestowany rodzaj płynu
Jeśli pozostaniemy przy koncernie VW i samochodach marki Škoda, od połowy 2019 roku stosuje się nowy rodzaj płynu oznaczony G12 Evo. Jest to kolejna ewolucja poprzedniej cieczy G12++ o podobnym stosunku glikolu etylenowego (95%) i dodatków (5%). Zawierają organiczne i przeciwpieniące dodatki, krzemiany i przeciwutleniacze. Nowością są bardziej zaawansowane dodatki zapewniające dłuższą żywotność silnika, zwłaszcza z lepszą ochroną antykorozyjną. Dzięki nowej specyfikacji płynu możliwe jest zastąpienie starszych typów G12 i G13.
Każdy samochód wymaga innego rodzaju płynu chłodzącego
Większość samochodów ma zalecany rodzaj płynu chłodzącego zaznaczony na zbiorniku wyrównawczym układu chłodzenia. Czasami można go również znaleźć na etykiecie w komorze silnika (uwaga, jest też rodzaj czynnika chłodniczego do klimatyzacji, który jest inną substancją chemiczną, zaznaczoną obok symbolu płatka śniegu). Czasami jest to problem ze starszymi samochodami, ponieważ z czasem różne naklejki odklejają się lub w inny sposób ulegają uszkodzeniu.
W wielu samochodach pompa wody jest zawsze wymieniana w ramach wymiany paska rozrządu. Należy wziąć pod uwagę, że te pompy wody są „zoptymalizowane pod względem kosztów” i nie liczą na dożywotnią funkcję w samochodzie. Wysokiej jakości płyn chłodzący pomaga chronić je przed korozją i zatykaniem brudem, przedłuża ich żywotność i gwarantuje niezawodną pracę
Następnie wystarczy zajrzeć do instrukcji obsługi lub zapytać w centrum serwisowym. Będzie chciał tylko znać rok produkcji i typ silnika twojego samochodu, wtedy zaleci odpowiedni płyn. Jednak rodzaj płynu mógł ulec zmianie podczas produkcji samochodu. Powodem są przede wszystkim wymagania ekologiczne, ale także wymagania technologiczne nowoczesnych silników spalinowych.
Na pewno zauważyłeś, że płyny chłodzące mają różne kolory. Jedne są żółte, inne fioletowe, czerwone, zielone, niebieskie… Ale to nie jest zbyt decydujące, ponieważ najważniejsze jest trzymanie się typu i zatwierdzonego standardu. Kolor cieczy nie wpływa na właściwości fizykochemiczne, jest tylko środkiem do różnicowania. W koncernie Volkswagen odcień koloru wyraża możliwą mieszalność.
A kiedy należy wymienić płyn chłodzący? Zależy to od zaleceń producenta, a także od sposobu użytkowania i stanu auta. Obecnie w wielu samochodach napełnianie określane jest jako żywotność, a wymiana zwykle ma miejsce tylko wtedy, gdy usterka w układzie chłodzenia została usunięta i trzeba było spuścić wlew.
Starsze samochody miały przebieg lub przedział czasowy, zwykle od czterech lat i 60 000 km do prawdopodobnie 12 lat i 240 000 km. Niektórzy producenci samochodów wymagają czyszczenia i płukania układu przy każdej zmianie, do czego przeznaczone są specjalne mieszanki chemiczne, inni niekoniecznie tego wymagają i jest to raczej w gestii właściciela samochodu. Oczywiście od czasu do czasu niczego nie zepsuje, to tylko kolejny wydatek na usługę.
Wypełnienie obiegu chłodzącego z czasem ulega degradacji. Przede wszystkim w starszych i bardziej używanych samochodach oprócz wycieków płynu chłodzącego (i rozcieńczania wlewu poprzez stopniowe uzupełnianie wody) może wystąpić zanieczyszczenie płynu np. olejem. Zanieczyszczenie olejem lub spalinami wskazuje jednak na wadę, którą należy usunąć
W ramach regularnego serwisu zalecamy sprawdzenie układu chłodzenia, a przede wszystkim sprawdzenie stężenia płynu chłodzącego i jego odporności na zamarzanie. Jest mierzony za pomocą areometru. Do niezawodnej pracy konieczne jest, aby w naszych warunkach ciecz miała odporność na temperaturę co najmniej -20°C, najlepiej do -30°C.
